Đầu giờ chiều thứ Hai, Linh nhận cuộc gọi từ Hà – giám đốc một doanh nghiệp nhỏ ở Đà Nẵng chuyên chế biến trà thảo mộc. Giọng chị vỡ ra: “Em giúp chị với. Hợp đồng bên Đức chuẩn bị hủy rồi. Họ bảo tụi mình ‘vi phạm điều khoản độc quyền’… mà chị đọc tiếng Anh cũng không hiểu hết. Bản dịch cũ có gì đó sai sai.”

Linh nhìn sang giường bệnh, nơi mẹ đang nằm chợp mắt sau đợt xạ trị. Trong túi cô còn chưa đến năm triệu. Cô nhận dịch tự do đã nhiều năm, sống bằng những deadline sát nút và những cuộc gọi như thế. “Gửi cho em toàn bộ hồ sơ gốc nhé chị. Cả tiếng Đức lẫn tiếng Anh, lẫn các phụ lục nếu có,” Linh nói, cố giữ giọng bình tĩnh.

Mười phút sau, email đổ về: Vertragsentwurf_2025.pdf, Nebenabrede_A3.docx, Lieferbedingungen_DE.pdf, cùng một bản dịch tiếng Anh đã đánh dấu chỉnh sửa dày đặc của một “agency” nào đó. Hà nhắn thêm: “Trước 11 giờ đêm (giờ Việt Nam) là hạn trả lời cuối cùng. Không thì họ coi như từ chối hợp tác.”

Một hợp đồng xuất hàng thương hiệu riêng sang hệ thống siêu thị Đức – lần đầu tiên trong đời công ty Hà chạm tới. Nếu mất, ngân hàng sẽ rút lại hạn mức tín dụng, xưởng sẽ phải cho nghỉ gần nửa công nhân – trong đó có anh họ của Linh. Và cô nữa: không có khoản thù lao này, tháng tới lấy gì trả viện phí cho mẹ?

Linh mở Vertragsentwurf. Dòng chữ in đậm đập vào mắt: Alleinvertriebsrecht. Bản dịch cũ đã viết “quyền phân phối độc quyền tuyệt đối”. Thảo nào Hà sợ. Nhưng Linh cau mày. Alleinvertrieb có nhiều sắc thái. Là độc quyền theo kênh? theo nhãn hàng? hay theo vùng?

Cô kéo xuống phần phụ lục địa lý: Gebiet: D-A-CH – Đức, Áo, Thụy Sĩ. Bản dịch cũ bỏ qua cụm này và thay bằng “toàn bộ lãnh thổ châu Âu”. Sai một từ, lệch cả châu lục.

Linh mở tiếp Nebenabrede_A3 – “thỏa thuận bổ sung A3”. Ở đây có câu: Die Mindestmenge bis zu 200 Tonnen/Jahr ist eine unverbindliche Prognose. Bản dịch cũ: “Sản lượng tối thiểu 200 tấn/năm là cam kết ràng buộc.” Linh gần như bật cười vì vừa bực vừa nhẹ nhõm. Bis zu là “tối đa đến”, không phải “tối thiểu”. Và unverbindlich là “không ràng buộc”. Một đoạn dịch cẩu thả có thể kéo cả công ty xuống vực.

Cô ghi chú, bắt đầu dựng lại cấu trúc: độc quyền trong phạm vi nhãn riêng của hệ thống siêu thị, chỉ ở D-A-CH, và kế hoạch sản lượng chỉ là dự báo. Phạt vi phạm? Linh lật qua Lieferbedingungen (điều kiện giao hàng), thấy dòng pauschalierter Schadensersatz – “bồi thường thiệt hại ước định” – bị agency dịch thành “phạt theo ngày”. Cô chụp hình đoạn gốc, dán vào ghi chú để giải thích rõ.

Điện thoại rung: Hà gọi video, phía sau là văn phòng ồn ã, ánh mắt mọi người dán vào màn hình. “Em thấy sao rồi Linh?” – “Em thấy có khả năng mình không hề vi phạm độc quyền như họ nói. Nhưng em cần xác minh thêm một tài liệu: Anlage 3 – Kundenkommunikation (Phụ lục 3 – Truyền thông khách hàng). Nó ghi gì về nhãn hiệu và bao bì.”

Hà gửi ngay. Phụ lục 3 là một file PDF scan mờ, có cả chữ viết tay. Ở góc cuối có một tờ note nhỏ tiếng Đức nét nắn nót: “In Erinnerung an Mai – die Brücke zwischen unseren Sprachen.” (Tưởng nhớ Mai – cây cầu giữa hai ngôn ngữ của chúng ta.) Linh giật mình. Mẹ cô tên Mai.

Đến chiều muộn, mây đen kéo về. Mẹ tỉnh dậy, hỏi khe khẽ: “Con làm xong chưa?” Linh gật đầu, nhưng tay vẫn run. Cô quyết định gọi thẳng cho phụ trách bên Đức. Email ghi tên Frau Schneider. Linh xin Hà cho phép, rồi bấm số Zoom.

Đầu dây bên kia là một phụ nữ nói tiếng Đức pha giọng miền Nam. Linh trình bày bằng tiếng Đức, cẩn trọng từng từ: “Tôi là người đang rà soát bản dịch. Chúng tôi đọc thấy quý công ty cho rằng chúng tôi ‘vi phạm độc quyền’ vì đã gửi báo giá cho một nhà bán lẻ ở Pháp. Nhưng theo Điều 2.1 và Phụ lục 3, quyền độc quyền của quý vị chỉ áp dụng cho nhãn hàng riêng của quý vị và trong khu vực D-A-CH. Ở Pháp, chúng tôi dùng nhãn hiệu của chính mình, bao bì khác, và không dùng cụm ‘für [Tên siêu thị]’. Như vậy có đúng không ạ?”

Bên kia im lặng vài giây, rồi Schneider trả lời: “Chúng tôi nghĩ bản dịch của bên bạn ghi ‘Châu Âu’. Nếu như bạn nói, câu đó rõ ràng là D-A-CH. Và nhãn riêng – ja, đúng rồi.” Bà dừng lại, rồi nói thêm: “Có lẽ do bộ phận pháp lý của chúng tôi đọc bản dịch tiếng Anh, không xem bản gốc. Bên bạn có thể gửi lại một bản dịch sửa, kèm chú giải nguồn trích dẫn?”

Linh thở phào. Nhưng còn một chuyện đang gõ cửa tim cô: tờ note viết tay kia. Cô lấy hết can đảm: “Tôi thấy một mảnh giấy viết ‘In Erinnerung an Mai’ trong Phụ lục 3. Cho tôi hỏi… ‘Mai’ là ai ạ?”

Schneider mỉm cười buồn: “Mai là tên người vợ Việt Nam của ông chủ tịch cũ. Bà mất cách đây ba năm. Ông ấy muốn trên bao bì có một dòng cảm ơn bằng tiếng Việt, như một lời tưởng nhớ. Chúng tôi đã nhờ agency dịch, nhưng tôi luôn cảm thấy câu đó… không đúng nhịp.”

Linh mở file, đọc câu agency đang dùng: “Nhờ bạn, chúng tôi đến gần nhau hơn.” Nó không sai, nhưng vô hồn. Cô nhìn mẹ, nhớ đến những lần mẹ bảo: “Dịch là chạm vào hơi thở của người khác.” Cô nói, giọng bỗng ấm lên: “Nếu cho phép, tôi đề xuất: ‘Vì một lời hứa cũ, chúng tôi viết tên bạn bằng tất cả yêu thương.’ Hoặc giản dị hơn: ‘Gửi Mai – người nối hai bờ ngôn ngữ.’”

Bên kia im lặng thêm lần nữa. Linh nghe tiếng thở khẽ: “Đó chính là điều chúng tôi muốn.”

Tưởng như mọi chuyện đã mở lối, nhưng đúng lúc ấy, một email mới từ bộ phận pháp lý của siêu thị Đức gửi sang, tiêu đề: Fristsetzung – Vertragsstrafe (Ấn định thời hạn – tiền phạt hợp đồng). Họ căn cứ trên bản dịch cũ để đòi phạt ngay nếu Hà không xác nhận từ bỏ thị trường Pháp trong 48 giờ.

Mắt Hà đỏ hoe: “Họ ép quá.” Xưởng đã chuẩn bị nguyên liệu, ngân hàng đang chờ hợp đồng để giải ngân. Nếu chậm, mọi thứ sẽ sụp.

Linh biết mình chỉ còn một đường: hoàn thành bản dịch mới kèm bản chú giải đối chiếu ngay trong đêm, đủ rõ ràng để không còn chỗ hiểu lầm. Cô chia màn hình: bên trái tiếng Đức, giữa tiếng Việt, bên phải tiếng Anh chuẩn. Mỗi thuật ngữ đều có bảng chú giải: Alleinvertrieb = độc quyền kênh nhãn riêng (private label); Gebiet D-A-CH = chỉ Đức-Áo-Thụy Sĩ; bis zu = tối đa đến, không phải tối thiểu; unverbindliche Prognose = dự báo không ràng buộc.

Đến điều khoản “bồi thường thiệt hại ước định”, Linh thêm chú thích: “Chỉ áp dụng khi có vi phạm cố ý (vorsätzliche Pflichtverletzung), không áp dụng trong trường hợp bất khả kháng.” Cô trích nguyên văn, chụp lại điều khoản, đánh dấu highlight. Mọi thứ cần phải không thể tranh cãi.

Gần 10 giờ đêm, mẹ bảo Linh ăn chút cháo. Linh lắc đầu, tay không rời bàn phím. Mắt mờ đi, nhưng đầu càng sáng. Cô sửa lại câu tưởng nhớ Gửi Mai – người nối hai bờ ngôn ngữ thêm một dòng nhỏ: “Để từ này sang từ khác, không ai lạc mất nhau.” Cô không dám kể “Mai” là tên mẹ. Cái riêng tư giữ lại làm ngọn lửa cho chính mình.

10 giờ 45, Linh gửi gói tài liệu: bản dịch mới hai ngôn ngữ, bảng chú giải, và một email bằng tiếng Đức. Cô đề nghị: (1) xác nhận phạm vi độc quyền chỉ trong D-A-CH và chỉ cho nhãn riêng; (2) xác nhận kế hoạch sản lượng chỉ là dự báo; (3) rút email ấn định phạt dựa trên bản dịch cũ; (4) phê duyệt câu tiếng Việt tưởng nhớ trên bao bì.

12 phút sau, Schneider trả lời: “Chúng tôi đồng ý với cách hiểu của bạn. Pháp lý đã kiểm tra bản gốc và xác nhận agency dịch sai. Chúng tôi rút yêu cầu phạt. Đề nghị câu tiếng Việt thứ hai (‘Gửi Mai – người nối hai bờ ngôn ngữ’) – được phê duyệt.”

Một email kế tiếp từ phòng tài chính bên Đức khiến Hà òa khóc: “Tạm ứng 30% trị giá hợp đồng sẽ được chuyển trong vòng ba ngày làm việc do lỗi thuộc về chúng tôi trong quá trình giao tiếp. Thành thật xin lỗi vì những bất tiện đã gây ra.” Ngân hàng bên Việt Nam ngay đêm đó gửi thông báo: hồ sơ giải ngân được bật lại.

Trong phòng bệnh, Linh tựa trán vào tay mẹ. “Con làm được rồi.” Mẹ mở mắt, mỉm cười, mắt ươn ướt: “Con thấy không, dịch không chỉ là đổi chữ. Nó là cứu người.”

Hà gọi đến, giọng vẫn run nhưng tươi: “Tiền tạm ứng về là cầm cự được lương công nhân tháng này. Và… chị muốn mời em làm cố vấn ngôn ngữ dài hạn. Tụi chị không dám để một bản dịch cẩu thả điều khiển số phận công ty nữa.”

Một tháng sau, lô trà đầu tiên rời cảng, hộp màu xanh nhạt in một dòng chữ Việt nho nhỏ, nằm bên cạnh tiếng Đức và tiếng Anh. Linh cầm hộp, đưa cho mẹ. Mẹ chậm rãi đọc to: “Gửi Mai – người nối hai bờ ngôn ngữ. Để từ này sang từ khác, không ai lạc mất nhau.”

Trong mùi trà thoang thoảng, Linh bỗng nhận ra câu chuyện này không bắt đầu từ phòng họp, cũng không kết thúc ở giấy tờ. Nó bắt đầu từ một hiểu lầm – một bản dịch sai – suýt kéo theo cả xưởng nhỏ, cả đời sống của mấy chục người. Và nó kết thúc ở chỗ một bản dịch đúng, kịp lúc, đặt lại từng viên gạch cho niềm tin: giữa khách hàng và nhà cung cấp, giữa hai ngôn ngữ, và giữa những con người chưa từng gặp nhau.

Cô nghĩ đến tấm note viết tay trong phụ lục, nghĩ đến người phụ nữ Việt năm nào đã khiến một ông chủ người Đức muốn in một câu tiếng Việt lên bao bì. Ngôn ngữ, ở cuối cùng, là cách ta hứa với nhau sẽ không buông tay, ngay cả khi nghĩa của một từ có thể rẽ nhánh thành trăm lối.

Đêm ấy, Linh lại ngồi bên bàn, mở máy. Trên màn hình, email mới từ Schneider: “Chúng tôi muốn tài trợ một học bổng nhỏ mỗi năm cho những bạn trẻ Việt học ngành biên – phiên dịch, lấy tên Mai Bridge.” Linh nhìn mẹ, rồi nhìn dòng chữ trên hộp trà. Cô gõ hồi âm bằng cả ba thứ tiếng, lặng lẽ mỉm cười.

Dịch thuật, rốt cuộc, không chỉ kiếm sống. Nó là chìa khóa mở cửa phòng tối, cho ánh sáng đi vào: tháo gỡ hợp đồng tưởng chừng đổ bể, cứu lấy một xưởng nhỏ khỏi cơn cuồng phong, giữ lương cho công nhân, và trả lại một lời hứa xưa cũ bằng thứ chữ nghĩa ấm tay. Và đôi khi, như tối nay, nó nối những người xa lạ lại với nhau – bằng một cái tên rất đỗi gần: Mai.